Gdzie złożyć pozew rozwodowy? Właściwość miejscowa sądu

Zgodnie z art. 41 Kodeksu postępowania cywilnego (K.p.c.) – powództwo ze stosunku małżeństwa wytacza się wyłącznie przed sąd, w którego okręgu małżonkowie mieli ostatnie miejsce zamieszkania, jeżeli choć jedno z nich w okręgu tym jeszcze ma miejsce zamieszkania lub zwykłego pobytu. Z braku takiej podstawy wyłącznie właściwy jest sąd miejsca zamieszkania strony pozwanej, a jeżeli i tej podstawy nie ma – sąd miejsca zamieszkania powoda.

Rozwiązanie małżeństwa z obywatelem innego państwa wymaga w pierwszej kolejności ustalenia prawa właściwego

Podstawową regulacją w zakresie wyboru prawa właściwego w prawie polskim jest art. 54 ustawy z dnia 4 lutego 2011 r. Prawo prywatne międzynarodowe, zgodnie z którym sprawy o rozwód podlegają prawu ojczystemu małżonków z chwili żądania rozwodu lub separacji. Jeżeli małżonkowie nie mają wspólnego prawa ojczystego, stosuje się prawo państwa, w którym oboje małżonkowie mają miejsce zamieszkania w chwili żądania rozwodu, a jeśli ta przesłanka nie zachodzi – prawo państwa, gdzie małżonkowie mieli ostatnio wspólne miejsce pobytu, jeśli jedno z małżonków ma w nim nadal miejsce zwykłego pobytu. Jeżeli na powyższych podstawach nie da się rozstrzygnąć, które prawo jest właściwe, stosuje się prawo polskie.

Warto w tym miejscu również zauważyć, że w sprawach o rozwód, pierwszeństwo mają postanowienia rozporządzenia Rady (WE) nr

2201/2003 z 27 listopada 2003 r. dotyczące jurysdykcji oraz uznawania i wykonywania orzeczeń w sprawach małżeńskich oraz w sprawach dotyczących odpowiedzialności rodzicielskiej, uchylające rozporządzenie (WE) nr 1347/2000 (Dz.Urz. UE 2003 L 338/1 ze zm.).

Zgodnie z art. 3 rozporządzenia nr 2201/2003 w sprawach orzeczeń dotyczących rozwodu, separacji lub unieważnienia małżeństwa jurysdykcję mają sądy państwa członkowskiego:

a) na którego terytorium:

– małżonkowie zwykle zamieszkują, lub

– małżonkowie ostatnio zwykle zamieszkiwali, jeśli jeden z nich nadal tam zamieszkuje, lub

– pozwany zwykle zamieszkuje, lub

– w przypadku wspólnego wniosku, którykolwiek z małżonków zwykle zamieszkuje, lub

– składający wniosek zwykle zamieszkuje, jeśli mieszkał tam przynajmniej rok bezpośrednio przed złożeniem wniosku, lub

– składający wniosek zwykle zamieszkuje, jeśli mieszkał tam przynajmniej sześć miesięcy bezpośrednio przed złożeniem wniosku i jest albo obywatelem danego Państwa Członkowskiego albo, w przypadku Zjednoczonego Królestwa i Irlandii, ma tam „miejsce stałego zamieszkania”;

b) którego obywatelami są oboje małżonkowie lub, w przypadku Zjednoczonego Królestwa i Irlandii, na którego terytorium mają „miejsce stałego zamieszkania”.

Każda z ww. przesłanek jest równorzędna, dlatego polscy obywatele mieszkający na stałe np. w Niemczech mogliby wytoczyć powództwo zarówno w Polsce (przesłanka obywatelstwa) jak i w Niemczech (przesłanka miejsca pobytu).

Niekiedy wytoczenie powództwa przed sąd kraju innego niż kraj pobytu jest skutkiem świadomej decyzji strony. Zdarzają się bowiem sytuacje, w których mimo, że strony mają takie samo miejsce pobytu, np. w Niemczech, to jedna ze stron składa pozew w innym państwie, np. w Polsce, gdzie może złożyć pozew z orzeczeniem o winie drugiego małżonka. W Niemczech takiej możliwości nie ma i sądy tego państwa nie orzekają w ogóle o winie stron w rozkładzie pożycia małżeńskiego.

Warto w tym miejscu zauważyć, że zgodnie z art. 19 w zw. z art. 16 rozporządzenia nr 2201/2003 sąd, do którego pozew lub wniosek wniesiono później, z urzędu zawiesza postępowanie, do czasu ustalenia jurysdykcji sądu, do którego pozew lub wniosek wniesiono wcześniej.

Uznawanie orzeczeń rozwodowych przez inne kraje UE

Zgodnie z powyższym rozporządzeniem rady, orzeczenia wydane w jednym Państwie Członkowskim są uznawane w innych Państwach Członkowskich bez potrzeby przeprowadzania specjalnego postępowania. Nie jest wymagana żadna szczególna procedura dla uaktualnienia ksiąg stanu cywilnego Państwa Członkowskiego na podstawie orzeczenia w sprawie rozwodu. W przypadku gdy orzeczenie zostało wydane zaocznie, wnioskodawca przedstawia dodatkowo dokument potwierdzający, iż strona pozwana otrzymała dokument wszczynający postępowanie lub równorzędny oraz że zgadza się z orzeczeniem.

W trybie rozporządzenia Rady (WE) nr 2201/2003 z dnia 27 listopada 2003 r. nie podlegają uznaniu i wykonaniu w Polsce orzeczenia innych państw członkowskich, które zostały wydane przed 1 maja 2004 r., lecz uprawomocniły się po tej dacie. Przepisy tego rozporządzenia nie będą także stanowiły podstawy do uznania i wykonania w Polsce orzeczeń innych państw członkowskich, jeżeli postępowania w tych państwach zostały wszczęte przed 1 maja 2004 r. W takich przypadkach o uznaniu na terenie Rzeczpospolitej Polskiej wyroku rozwodowego wydanego za granicą orzeka sąd okręgowy zgodnie z właściwością miejscową.

Podstawy nieuznania orzeczeń odnoszących się do rozwodu, separacji lub unieważnienia małżeństwa

Zgodnie z art. 22 w/w rozporządzenia orzeczenia odnoszącego się do rozwodu, separacji lub unieważnienia małżeństwa nie uznaje się:

a) jeżeli uznanie byłoby jawnie sprzeczne z porządkiem publicznym Państwa Członkowskiego, w którym wystąpiono o uznanie;

b) jeżeli pozwanemu, który nie wdał się w spór, nie doręczono w należyty sposób pisma wszczynającego postępowanie lub dokumentu równorzędnego w czasie umożliwiającym mu przygotowanie obrony,chyba że ustalono, że pozwany uznał orzeczenie w sposób nie budzący wątpliwości;

c) jeżeli orzeczenia nie da się pogodzić z orzeczeniem wydanym między tymi samymi stronami w Państwie Członkowskim, w którym wystąpiono o uznanie;

d) jeżeli orzeczenia nie da się pogodzić z orzeczeniem wydanym wcześniej między tymi samymi stronami w innym Państwie Członkowskim lub w państwie nienależącym do Wspólnoty, pod warunkiem, że wcześniejsze orzeczenie spełnia warunki niezbędne dla uznania w tym Państwie Członkowskim, w którym wystąpiono o uznanie.

Procedura o uznanie wyroku rozwodowego w Polsce

Dla ujawnienia rozwodu w Polsce wystarczy udać się do właściwego dla siebie USC w Polsce i złożyć tam wniosek o uznanie wyroku rozwodowego orzeczonego przez organ państwa członkowskiego Unii Europejskiej. Do wniosku dołącza się:

1. oryginał zagranicznego orzeczenia o rozwodzie wraz z klauzulą prawomocności;
2. oryginał urzędowego tłumaczenia ww. orzeczenia dokonanego przez polskiego konsula lub przez tłumacza przysięgłego na terenie Polski;
3. oryginał świadectwa sporządzonego przez właściwy organ państwa członkowskiego UE (w większości przypadków sąd orzekający rozwód) na formularzu określonym w załączniku I do Rozporządzenia Nr 2201/2003;
4. oryginał urzędowego tłumaczenia ww. świadectwa dokonanego przez polskiego konsula lub przez tłumacza przysięgłego na terenie Polski.

Wniosek podlega opłacie 11 złotych.

Czas załatwienia sprawy

Sprawa powinna zostać załatwiona niezwłocznie, chyba, że sprawa wymaga przeprowadzenia postępowania wyjaśniającego – nie później niż w ciągu miesiąca, a jeżeli sprawa jest szczególnie skomplikowana – nie później niż w ciągu dwóch miesięcy od dnia wszczęcia postępowania.

Uznanie przez Kierownika USC zagranicznego wyroku rozwodowego możliwe jest tylko w przypadku orzeczeń wydanych przez te państwa, z którymi Rzeczypospolita Polska podpisała odpowiednie umowy dwustronne.

Zgodnie z art. 1146 § 1 Kodeksu postępowania cywilnego, orzeczenie nie podlega uznaniu, jeżeli:

a) nie jest prawomocne w państwie, w którym zostało wydane;

b) zapadło w sprawie należącej do wyłącznej jurysdykcji sądów polskich;

c) pozwanemu, który nie wdał się w spór co do istoty sprawy, nie doręczono należycie i w czasie umożliwiającym podjęcie obrony pisma wszczynającego postępowanie;

d) strona w toku postępowania była pozbawiona możności obrony;

e) sprawa o to samo roszczenie między tymi samymi stronami zawisła w Rzeczypospolitej Polskiej wcześniej niż przed sądem państwa obcego;

f) jest sprzeczne z wcześniej wydanym prawomocnym orzeczeniem sądu polskiego albo wcześniej wydanym prawomocnym orzeczeniem sądu państwa obcego, spełniającym przesłanki jego uznania w Rzeczypospolitej Polskiej, zapadłymi w sprawie o to samo roszczenie między tymi samymi stronami;

g) uznanie byłoby sprzeczne z podstawowymi zasadami porządku prawnego Rzeczypospolitej Polskiej (klauzula porządku publicznego)

Wniosek o uznanie wyroku rozwodowego wraz załącznikami można składać:

– osobiście

– za pośrednictwem osób przebywających w Polsce (w tym przypadku należy dodatkowo przedłożyć również pełnomocnictwo do złożenia wymaganych dokumentów)

– poprzez przesłanie dokumentów bezpośrednio do USC

Przykładowy wzór wniosku o uznanie wyroku rozwodowego

Rozwód w sytuacji, gdy jeden z małżonków nie jest obywatelem UE

W sytuacji jeżeli jeden z małżonków nie jest obywatelem Unii Europejskiej wyżej wymienione rozporządzenie nie będzie mieć zastosowania.

W przypadku rozwodów par międzynarodowych spoza UE w aspekcie jurysdykcji zastosowanie będą miały przepisy Kodeksu Postępowania Cywilnego, a dokładnie art. 1103 i art. 1103 ( 1) , których treść jest tożsama z treścią art. 3 ust 1 rozporządzenia Rady UE nr 2201/2003 z dnia 27 listopada 2003 r. dotyczące jurysdykcji oraz uznawaniu i wykonywaniu orzeczeń w sprawach małżeńskich oraz w sprawach dotyczących odpowiedzialności rodzicielskiej.

Art. 1103. Podstawy rozpoznania spraw w procesie w jurysdykcji krajowej

Sprawy rozpoznawane w procesie należą do jurysdykcji krajowej, jeżeli pozwany ma miejsce zamieszkania lub miejsce zwykłego pobytu albo siedzibę w Rzeczypospolitej Polskiej.

 Art. 1103¹ Sprawy małżeńskie i dotyczące małżeńskich stosunków majątkowych

1. Sprawy małżeńskie oraz sprawy dotyczące małżeńskich stosunków majątkowych należą do jurysdykcji krajowej także wtedy, gdy:

1) oboje małżonkowie mieli ostatnie miejsce zamieszkania lub ostatnie miejsce zwykłego pobytu w Rzeczypospolitej Polskiej, jeżeli jedno z nich nadal ma miejsce zamieszkania lub miejsce zwykłego pobytu w Rzeczypospolitej Polskiej, lub

2) małżonek będący powodem ma co najmniej od roku bezpośrednio przed wszczęciem postępowania miejsce zamieszkania lub miejsce zwykłego pobytu w Rzeczypospolitej Polskiej, lub

3) małżonek będący powodem jest obywatelem polskim i ma co najmniej od sześciu miesięcy bezpośrednio przed wszczęciem postępowania miejsce zamieszkania lub miejsce zwykłego pobytu w Rzeczypospolitej Polskiej, lub

4) oboje małżonkowie są obywatelami polskimi.

2. Jurysdykcja krajowa jest wyłączna, jeżeli oboje małżonkowie są obywatelami polskimi oraz mają miejsce zamieszkania i miejsce zwykłego pobytu w Rzeczypospolitej Polskiej.

3. Jurysdykcja krajowa w sprawie małżeńskiej obejmuje także orzekanie o władzy rodzicielskiej nad wspólnymi małoletnimi dziećmi małżonków.

 Jeżeli chodzi o zastosowanie właściwego prawa to zastosowanie ma art. 54 prawa prywatnego międzynarodowego.

Art. 54. Rozwiązanie małżeństwa

1. Rozwiązanie małżeństwa podlega wspólnemu prawu ojczystemu małżonków z chwili żądania rozwiązania małżeństwa.
2. W razie braku wspólnego prawa ojczystego małżonków właściwe jest prawo państwa, w którym oboje małżonkowie mają w chwili żądania rozwiązania małżeństwa miejsce zamieszkania, a jeżeli małżonkowie nie mają w chwili żądania rozwiązania małżeństwa wspólnego miejsca zamieszkania – prawo państwa, w którym oboje małżonkowie mieli ostatnio miejsce wspólnego zwykłego pobytu, jeżeli jedno z nich ma w nim nadal miejsce zwykłego pobytu.
3. W razie braku okoliczności rozstrzygających o właściwości prawa na podstawie przepisów ust. 1 i 2, do rozwiązania małżeństwa stosuje się prawo polskie.
4. Postanowienia ust. 1–3 stosuje się odpowiednio do separacji.

Wytoczenie powództwa o rozwód z naruszeniem w/w przepisów powoduje odrzucenie powództwa i uniemożliwia rozpoznanie sprawy o rozwód w aspekcie merytorycznym.

Autor: Marta Kaczmarczyk, aplikant adwokacki, elegem.pl.

Materiał chroniony prawem autorskim – wszelkie prawa zastrzeżone. Dalsze rozpowszechnianie artykułu tylko za zgodą właściciela serwisu elegem.pl